صبح روز شنبه 15 مهر ماه بود که نیروهای مقاومت فلسطین در یک عملیات دقیق و هماهنگ ضمن عبور از مرزهای غزه و ورود به شهرک‌های اشغالی در اطراف نوار غزه، در کمتر از نیم ساعت بیش از ۵ هزار راکت و موشک به سمت سرزمین‌های اشغالی شلیک کردند. برخلاف تنش های پیشین، برنامه ریزی دقیق عملیات طوفان الاقصی موجب ایجاد نوعی سردرگمی و غافلگیری راهبردی برای صهیونیست‌ها شد؛ به گونه‌ای که با گذشت سه روز از آغاز این عملیات و پیروزی‌های متعدد مبارزان فلسطینی، رژیم صهیونیستی تنها به حملات هوایی به نوار غزه بسنده کرده و نتوانسته است راهبرد مشخصی را در این نبرد دنبال کند.
دفتر مقاومت بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه السلام در راستای واکاوی ابعاد عملیات طوفان الاقصی و تحلیل آینده تحولات در غزه، میزبان استاد علی صمد زاده، کارشناس و تحلیلگر مسائل غرب آسیا بود. ایشان در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه این عملیات از ساعت 6:30 صبح روز شنبه با محوریت حماس و از نوار غزه به سمت خارج آغاز شد درباره علل و ریشه آن اظهار داشت :
“صهیونیست ها در توافق سال 2021 که بعد از جنگ سیف القدس با گروه های فلسطینی و به ویژه حماس انجام داده بودند متعهد شدند که به ساحت مسجد الاقصی تعرض جدیدی صورت نگیرد. اما در طی 10 روز گذشته تعرضات متعددی را به بهانه اعیاد یهودی شاهد بودیم و قریب به 5000 نفر از صهیونیست ها به دفعات متعدد و به صورت گروه های جمعی بالای 1000 نفر به صحن مسجد الاقصی آمدند و تلاش کردند که در آنجا مراسم قربانی انجام دهند. پلیس رژیم با این تلاش ها برخورد کرد اما تعرضاتی توسط پلیس نسبت به مرابطین (جمع محافظ مسجد الاقصی) رخ داد که در دو سال گذشته شاهد مثالی از این واقعه وجود نداشت و خاطرات سال 2021 را تداعی کرد. متن صریح بیانیه محمد ضیف (فرمانده گردان های عزالدین قسام) نشان می‌دهد که حماس برای تثبیت همین معادله که تعرض به ساحت مسجد الاقصی با واکنش گروه های مقاومت مواجه خواهد شد وارد صحنه شد و طراحی عملیات را بر عهده گرفت.”
وی در ادامه با تاکید بر اینکه اسرائیل در این عملیات متحمل یک شوک جدی شد که بعد از گذشت 48 ساعت همچنان برقرار است به بررسی مهمترین رویدادهای ساعات اولیه درگیری پرداخت :
غافلگیری اطلاعاتی
به تعبیر اسرائیلی ها این عملیات از حیث غافلگیری اطلاعاتی بی‌سابقه بود. از ساعت 6:30 که عملیات آغاز شد تا ساعت 8 صبح، حدود 2000 موشک شلیک شد؛ این موشک‌ها، هم با مقابله پدافندی قابل توجهی رو به رو نشد و هم آنکه رسانه‌ها و منابع خبری از اطلاع رسانی عقب ماندند و مشخص نیست که این موشک‌ها در ساعات اولیه به کجا اصابت داشته است. اولین تصاویری که شما می‌بینید مربوط به پاراگلایدرها و موشک هایی هست که به تل آویو خورده؛ مسلما به شهرک ها و نقاط اطراف هم اصابت داشته اما تصاویری از آنها ثبت نشده است. در حقیقت به دلیل اینکه هیچ تنش کلامی یا درگیری های نقطه ای تا قبل از عملیات وجود نداشت، به غیر از دستگاه های اطلاعاتی، رسانه ها نیز در نقل جزئیات واقعه عقب ماندند.”
عدم واکنش سامانه های پدافندی اسرائیل
دو علت موجب شد تا اولین واکنش سامانه های پدافندی پرهزینه و پرطمطراق اسرائیل به حملات موشکی فلسطین با 3 الی 4 ساعت تاخیر، یعنی در حدود ساعت 10:30 صبح اتفاق بیفتد. اولا به علت غافلگیری اطلاعاتی، بخش های قابل توجهی از سامانه ها غیر فعال بوده است؛ چرا که این سامانه ها قابلیت تداوم فعالیت دراز مدت ندارند و معمولا وقتی هشدار های اطلاعاتی صادر می شود فعال می‌شوند تا واکنش نشان دهند. وقتی واحد های اطلاعاتی هشداری را ذکر نکنند، این سامانه ها غیر عملیاتی می‌شوند. علت دومی که منابع اسرائیلی نیز بدان اشاره دارند، هک گسترده و اخلال های سایبری است که مانع از فعالیت و پاسخ موثر شد.
فروپاشی کامل یگان اصلی مقابله کننده اسرائیل
اسرائیلی ها در طی 15 سال گذشته و از زمان دستور تخلیه نوار غزه توسط آریل شارون، هیچ جنگ زمینی با نوار غزه نداشته اند؛ یعنی همه درگیری‌ها به صورت موشکی انجام شده و اسرائیل در پاسخ به موشک پراکنی های مقاومت فلسطین، مناطقی از غزه را که به شکل ثبتی در بانک اطلاعاتی اسرائیل موجود بوده مورد اصابت موشک قرار داده است. اما در عملیات اخیر، آغاز عملیات موشکی به معنای در پیش بودن یک جنگ موشکی نیست؛ بلکه این بار پوشش آتش و شلیک موشک ها برای این بوده که یگان های زمینی گردان های عزالدین قسام و برخی از گروه های دیگر علی الخصوص جهاد اسلامی، بتوانند از طرق دریایی، زمینی و هوایی وارد اراضی اشغالی بشوند. عمق نفوذ آنها در ساعات اولیه تا 35 کیلومتر بود که این میزان، در ساعات اولیه یک جنگ زمینی بسیار حائز اهمیت است. اسرائیل، در آرایش نظامی واحد جنوب خود یک واحدی تحت عنوان “لشگر غزه” دارد که صیانت امنیتی از نوار غزه و پاسخ به تهاجمات احتمالی از وظایف آن است. در ساعات اولیه، یکی از فرماندهان تیپ محوری این لشگر کشته شد. فرمانده گردان مخابرات و فرمانده واحد اطلاعات این لشگر نیز کشته می شود. تمامی 11 پایگاه این لشگر در جدار نوار غزه دارد به تصرف گروه های مقاومت در می‌آید. همچنین پادگان اصلی هدایت کننده این لشگر به تصرف نیروهای مقاومت درآمد و بسیاری از نیروهایی که در جدار مرز بودند کشته یا اسیر شدند.
پاسخ اسرائیل در طی 48 ساعت گذشته
دکتر صمدزاده در خصوص پاسخ اسرائیل در طی 48 ساعت گذشته ضمن اشاره به بهره گیری دوباره اسرائیل از بانک اهداف ثبتی خاطر نشان کرد :
“اسرائیلی ها در هر عملیات نظامی علیه غزه، نمادهای آن را مورد هدف قرار می‌دهند که شامل برج های مسکونی می‌شود. وقتی این اهداف تخریب می شود، از حیث تبلیغاتی در سرزمین های اشغالی یک اقدام بزرگ به حساب می‌آید. دیروز و امروز نیز برج های مسکونی و تجاری مورد هدف قرار گرفت و تقریبا نماد چندانی از غزه برای مورد هدف قرار گرفتن باقی نمانده است. به گزارش منابع اسرائیلی، 4 برابر مهماتی که برای بمباران ضاحیه جنوبی لبنان در جنگ 33 روزه استفاده شد، در 48 ساعت گذشته مصرف شده است. به غیر از این استراتژیِ صهیونیست‌ها مبنی بر مجازات دسته جمعی، که نظامی و غیر نظامی بودن افراد در آن اهمیتی نداشته و صرفا کشته و تلفات گرفتن مطرح است، کار خاصی نتوانسته اند انجام بدهند. در حال حاضر تمام تجمیع نیرویی که از طریق شمال و تیپ ها و لشگرهای دیگر اسرائیل صورت می‌گیرد به این خاطر است که لشگری که قرار بود امنیت غزه را فراهم کند به صورت کامل فروپاشیده و این یگان، باید از نو سازماندهی شود. در حقیقت بخشی از ادعای اسرائیلی ها مبنی بر بسیج گسترده تجهیزات نظامی، در راستای جبران خسارت تجهیزات یگان غزه است. در کل خیلی به این رجز ها نباید اعتنا کرد.”
وی در ادامه ممانعت از اقدامات گروه‌های مقاومت در اراضی اشغالی خارج از نوار غزه را از اهداف نظامی که اسرائیلی ها به دنبال تحقق آن هستند بر شمرد و تاکید کرد :
“در 3 ساعت گذشته تفنگداران دریایی قسام در ساحل زیکیم که یکی از شهرک های نزدیک شمال نوار غزه است درگیر شده و عملیات موفق انجام داده اند. همچنین در سدیروت که یکی از شهرک های شمالی نوار غزه محسوب می شود، عملیات و اسیرگیری جدید رقم خورد. همچنین با آنکه اسرائیلی ها اذعان داشتند که فلسطینی ها از عسقلان عبور نکرده و در جنوب آن متمرکز شده اند، دیروز عملیاتی در شمال عسقلان رخ داد که نشان داد ناامنی از عسقلان نیز عبور کرده است. پس بنابراین ممانعت از نفوذ همچنان اتفاق نیفتاده و آنچه اسرائیلی ها بر روی زمین انجام می‌دهند دستاورد نظامی محسوب نمی‌شود.”
واکنش آمریکا و بر هم خوردن معادله
آمریکا در بیانیه سنتکام که دیروز بعد از ظهر منتشر شد اعلام کرد که اگر حزب الله وارد صحنه شده و جبهه شمالی را فعال بکند ما به آنها پاسخ می‌دهیم. اینکه دولت آمریکا به نقطه‌ای رسیده که پاسخ حزب الله را در قبال خودش در نظر می‌گیرد نشان از افول قدرت نظامی آمریکا دارد. از سویی گروه های مقاومت عراقی و یمنی هم اعلام آمادگی کردند که در صورت ورود آمریکا، تمام پایگاه های آنان در عراق و سوریه را مورد هدف قرار خواهند داد. در واقع اسرائیلی ها که تا چندی پیش از تهدید فلسطین عبور کرده و در دو ماه گذشته برای حزب الله رجزخوانی می کردند دوباره درگیر فلسطینی‌ها شدند. از سویی آمریکا مقابله با حزب الله را بر عهده گرفت و عراقی‌ها و یمنی‌ها نیز پاسخ آمریکا را بر عهده خواهند داشت. در این میان مشخص نیست که توان جمهوری اسلامی قرار است صرف کدام تهدید شود و در حقیقت به علت اتفاقاتی که تا الان افتاده بخشی از معادله بر هم خورده است.
سناریوی جنگ زمینی علیه غزه توجیه نظامی و سیاسی ندارد
این کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به این مسئله که سناریوی جنگ زمینی برای طرف اسرائیلی توجیه نظامی و سیاسی ندارد دلایلی را برای آن برمی‌شمارد :
1- فراخوان 400 هزار نیروی ذخیره اسرائیل به شکل موفق انجام شد اما فیلم هایی وجود دارد که نشان می‌دهد نیروهای اعزامی به جبهه ها درحال استنکاف هستند و وضعیت، کاملا مشابه جبهه های اوکراین است.
2- برآورد اسرائیلی ها از کل نیروهای قسام و گروه های جهادی که در 25 شهرک آلوده به کارگرفته شده اند 1000 نفر بوده است که از بین اینها در 48 ساعت، 200 نفر زخمی و کشته شده اند. دیروز سخنگوی گردان قسام می‌گوید که ما عین 1000 نفر را جایگزین کرده ایم. درکل اینکه اسرائیلی ها 400 هزار نیرو در برابر 1000 نیرو بسیج کرده باشند معادله منطقی‌ای نیست و نشان می‌دهد که آنها در جبهه داخلی خودشان صادقانه رفتار نمی‌کنند.
3- در این جنگ موشکی و پارتیزانی، تجمیع نیروها توسط اسرائیل می تواند تبدیل به بانک اهداف برای طرف فلسطینی بشود و تلفات را افزایش دهد.
4- استعداد نیروهای گردان قسام بیش از 1000 نفر است. کلونی جمعیتی غزه 2 میلیون نفر است. تخمین از تعداد نیروهای حماس، جهاد اسلامی و سایر نیروها چیزی در حدود 50 هزار نفر است. در حال حاضر وقتی 1000 نفر استفاده شده اند یعنی 49000 نیروی ذخیره وجود دارد. علاوه بر این با توجه به اینکه غزه سالهاست که احتمال حمله زمینی را در نظر گرفته، بخشی از تجهیزات وارد شده مربوط به رزم زمینی است. همچنین مجاهدان فلسطینی 10 سال است که آرزو و عطش جنگ زمینی دارند و در حقیقت عمده نیروها زمینی هستند چون جنگ موشکی احتیاج به نیروی زیادی ندارد. همچنین توان مبارزه ایذایی آنها به حدی است که اساسا یکی از اصلی ترین دلایل خروج اسرائیلی ها در سال 2010، ناتوانی پاسخگویی در برابر همین نیروهای زمینی بوده است.
پس سناریوی جنگ زمینی علیه غزه توجیه نظامی ندارد و از این جهت که تلفات نیروهای غیر نظامی را افزایش می‌دهد توجیه سیاسی نیز نخواهد داشت.
آینده نبرد
اسرائیل برای حفظ هیمنه و ادامه فعالیت ارتش خود باید به دستاوردهایی برسد که آنرا از طریق کشتار دنبال می‌کند. نیروی هوایی اعلام کرد که 300 هدف گروه های مقاومت در غزه را مورد تهاجم قرار داده است. البته این حملات با هدف کاهش سطح و کیفیت موشک های فلسطینی انجام گرفت که موفق نبود؛ چرا که هر موج بزرگ حملات، با موج بزرگ پاسخ موشکی توسط فلسطین مواجه بوده است. برداشت من این است که مجموع آنچه اسرائیل می‌تواند انجام دهد، نزدیک کردن تعداد شهدای فلسطینی به آمار کشته های خودشان است. اینکه جنگی آغاز شود و کشته های اسرائیلی بیشتر از فلسطینی ها باشد سابقه نداشته و برای جبهه داخلی تحمل ناپذیر است. ارتش فعلا تلاش دارد تا پیروزی آماری به دست آورده و از این طریق با دو هدف به دنبال ایجاد فشار سیاسی است :
اولا عقبه نیروهای مقاومت که مردم هستند در جهت توقف عملیات مقاومت فشار بیاورند.
ثانیا با تداوم کشتار، هواداران و مخالفان طرفین در مجامع بین المللی فشار بیاورند که جنگ متوقف شود.
به هرصورت دستیابی به هدف نزدیک کردن تعداد کشته‌ها نیاز به زمان دارد. علاوه بر این صرف دستیابی به این هدف برای اسرائیل قانع کننده نیست؛ چرا که شهرک های آلوده نیز باید پاکسازی شوند و تصور اینکه جنگ پایان یابد و این شهرک‌ها در اختیار گروه‌های مقاومت قرار بگیرد غیر قابل پذیرش است. در این راستا اسرائیل مجبور است عملیات زمینی انجام دهد. این عملیات نیاز به فراهم نمودن حامیان خارجی دارد که از طریق فشار به آمریکا در حال پیگیری این مسئله هستند. از طرفی اینکه نیرو های مقاومت، این اراضی را آزاد شده در نظر می گیرند یا مناطق آلوده در نظر می‌گیرند و به سمت آتش بس می‌روند نیز در سرنوشت جنگ حائز اهمیت است.
در مجموع چشم اندازی برای پایان جنگ در کوتاه مدت وجود ندارد چرا که این اهداف، کوتاه مدت و دفعی نیست که در کوتاه مدت محقق شود.
تاثیر درگیری ها بر عادی سازی روابط با اسرائیل با تاکید بر عربستان
موفقیت های گام به گام پروژه به مراحل نهایی رسیده و در ماه پیش رو قرار بر آن بود تا تطبیع روابط عربستان و اسرائیل اعلام شود. منتها یکی از دعواهای باقی مانده، مطالبات عربستان در مورد محیط فلسطین بود. در حال حاضر، این رخداد معادلات فلسطین را تغییر داده است. مسئله‌ای که سبب ناراحتی آمریکایی ها از نتانیاهو شده است؛ چرا که نقشه انتخاباتی بایدن را خراب می کند. در حقیقت به دلیل مشارکت راهبردی، آمریکا و بایدن اجبارا باید از اسرائیل حمایت کنند، اما از سویی هرچقدر درگیر جنگ در خاورمیانه شوند کمپین شان در انتخابات آسیب می‌بیند.