مقدمه: ورود گردشگران خارجی به ترکیه در پی کاهش ارزش پول ملی لیر و پایین آمدن قیمت خدمات تفریحی و اقامتی برای اتباع خارجی و نیز افزایش نسبی شاخص های امنیتی در سال جاری میلادی به طور چشمگیری رشد یافته است.
وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه با انتشار آخرین آمار گردشگران ورودی خارجی اعلام کرد که در هشت ماه امسال (تا پایان ماه آگوست/ 11 شهریورماه) 27 میلیون و 23 هزار و 134 نفر گردشگر خارجی به این کشور سفر کرده اند.
ورود این تعداد گردشگر خارجی به ترکیه نشان می دهد که دوران بحران گردشگری این کشور پایان یافته است و امسال رکورد جدیدی در تاریخ گردشگری ترکیه ثبت خواهد شد.
برابر آمار وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، میزان ورود گردشگران خارجی به این کشور در سال جاری میلادی با افزایش 22.92 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، از ارقام دوران طلایی گردشگری این کشور نیز فراتر رفته و تا آخر امسال، میزان گردشگران خارجی ترکیه فراتر از 40 میلیون نفر پیش بینی شده خواهد بود.
براساس داده های وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، اتباع روسیه با چهار میلیون و 186 هزار نفر، آلمان با 2 میلیون و 976 هزار نفر و انگلیس با یک میلیون و 576 هزار نفر بیشترین شمار گردشگران خارجی ترکیه را تشکیل می دهند.
آماری از آخرین تعداد گردشگران ایرانی ورودی به ترکیه اعلام نشده ولی اعلام فهرست سه کشور اول نشان می دهد که سفر گردشگران ایرانی به ترکیه کاهش یافته و گردشگران ایرانی بر خلاف سال گذشته و نیمه نخست امسال که در رتبه سوم قرار داشتند، پس از گردشگران گرجستان، در رتبه پنجم میزان ورود گردشگران خارجی ترکیه قرار گرفته اند.
آمار وزارت فرهنگ و گردشگری نشان می دهد که پنج میلیون و 383 هزار گردشگر در ماه آگوست میلادی از ترکیه دیدن کرده اند که نسبت به ماه مشابه سال گذشته میلادی 15.56 درصد رشد داشته است.
شهرهای آنتالیا، استانبول، موغلا، آرتوین و ادیرنه به ترتیب بیشترین افزایش جذب گردشگر را در ماه گذشته میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته‌اند.
کاهش ارزش لیر و افزایش رغبت گردشگران برای سفر به ترکیه
ارزش پول ملی ترکیه در سال جاری میلادی در پی نوسانات اقتصادی این کشور بر سر چند موضوع سیاسی به همراه برخی نارسایی های ریشه ای اقتصادی از جمله افزایش بدهی خارجی، افزایش تراز منفی تجارت خارجی و نیز رکورد در بخش تولید و رشد ریسک سرمایه گذاری خارجی به شدت افت کرد به طوری که از اول سال جاری میلادی تا کنون نرخ دلار و یورو مشابه سایر ارزهای خارجی بیش از 70 درصد در بازار داخلی ترکیه افزایش یافت.
افزایش نرخ ارزهای خارجی و کاهش ارز لیر موجب افزایش توان و امکان بهره مندی گردشگران خارجی از ظرفیت های گردشگری ترکیه شد و در ادامه در ماه های گرم سال که از اردیبهشت ماه امسال شروع شده، سیلی از گردشگران خارجی وارد ترکیه شدند.
در ماه های آوریل، می، ژوئن، جولای و آگوست و سپتامبر (اردیبهشت تا مهرماه) هر روز بر تعداد گردشگران ورودی به ترکیه افزوده شد به طوری که مراکز گردشگری همه شهرهای این کشور به خصوص در استان های استانبول، موغلا و آنتالیا در سه ماه اخیر پر از گردشگران خارجی شده و برابر اعلام اتحادیه هتلداران ترکیه، ظرفیت بیش از 95 درصد هتل های این کشور پر شد.
رشد نسبی شاخص امنیت و افزایش گردشگران خارجی
همزمان با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در کشور ترکیه و اتخاذ سیاست های جدید اقتصادی، سال به سال بر شمار گردشگران خارجی این کشور افزوده شد به طوری که در سال 2014 شمار گردشگران خارجی ترکیه به رقم بی سابقه 41 میلیون نفر رسید.
پس از آن در سال های 2015 2016 با وقوع حوادث سیاسی داخلی و خارجی از جمله کودتای نافرجام 15جولای 2016 ، تنش با روسیه و آمریکا و عملیات های تروریستی داعش و پ.ک.ک، اوضاع امنیتی اقتصادی ترکیه به شدت رو به نابسامانی رفت تا جایی که این موضوع به کاهش شدید حضور گردشگران خارجی انجامید.
به رغم ثبت رکورد 41 میلیون گردشگر خارجی در سال 2014 در ترکیه، در سال 2015 در پی بروز تنش سیاسی بین ترکیه و روسیه به علت ساقط شدن هواپیمای جنگی روسی در مرزهای ترکیه و روسیه توسط نیروی هوایی ترکیه و نیز بروز چندین فقره حادثه تروریستی در شهرهای مختلف ترکیه، میزان ورود گردشگران خارجی ترکیه کاهش چشمگیری یافت به طوری که ورود 6 میلیون گردشگر روسی به ترکیه به صفر رسید و از سایر کشورهای اروپایی و خاورمیانه نیز به علت ترس از حملات تروریستی، گردشگران کمتری به ترکیه سفر کردند.
این روند در سال 2016 نیز ادامه یافت و با وقوع کودتای نافرجام در 15 جولای 2016 (25 تیرماه
1395 ) و حوادث بعدی آن که منجر به دستگیری گسترده مخالفان و شهروندان داخلی و خارجی شد و نیز بروز برخی حملات تروریستی، میزان ورود گردشگران خارجی ترکیه به شدت کاهش یافت. ترمیم روابط ترکیه با روسیه و اتخاذ تدابیری موثر در مبارزه با نیروهای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، داعش و گروه های افراطی مسلح باعث شد تا ثبات و امنیت آرام آرام به فضای جامعه ترکیه برگردد و با برچیده شدن فضای وحشت از عملیات های تروریستی هولناک در جامعه ترکیه، روند سفر گردشگران خارجی از سال گذشته دوباره صعودی شد.
این روند در سال 2017 میلادی با تثبیت اوضاع امنیتی و نیز بهبود روابط سیاسی بین ترکیه با روسیه و تبلیغات گسترده ظرفیت های گردشگری در کشورهای شرق آسیا و خاورمیانه، معکوس شده و روند افزایشی ورود گردشگران خارجی به ترکیه باز هم آغاز شده و در سال جاری میلادی نیز ادامه یافت به طوری که تا پایان ماه آگوست سال جاری، شمار گردشگران خارجی رکورد مدت مشابه در سال 2014 را هم شکسته است.
در سال گذشته میلادی 32.4 میلیون گردشگر خارجی به ترکیه سفر کرده و 26.2 میلیارد دلار ارز خارجی وارد این کشور کردند و پیش بینی می شود رقم درآمد و میزان گردشگران ورودی امسال ترکیه باز هم رکوردی جدیدی را ثبت کند.
سیاست کاهش تشریفات و حذف روادید
سیاست کاهش تشریفات و حذف روادید در کنار فعالیت های تبلیغاتی و برپایی نمایشگاه ها در خارج از این کشور از جمله علل مهم در توسعه صنعت گردشگری و افزایش ورود گردشگران خارجی به ترکیه بوده است. ترکیه در دو سال اخیر با حذف تشریفات برای اتباع گرجستان، اوکراین و روسیه به جذب گردشگران پرشمار این کشورها پرداخت به طوری که هم اکنون اتباع کشور گرجستان و اوکراین تنها با کارت ملی کشور خود و بدون نیاز به گذرنامه و ویزا به ترکیه سفر می کنند و قرار است چنین تسهیلاتی برای اتباع روسیه نیز در نظر گرفته شود.
بر همین اساس، کشور اتباع کشور روسیه در ردیف نخست گردشگران خارجی ترکیه قرار دارند و گردشگران گرجستانی نیز در ردیف چهارم و گردشگران اوکراینی هم در ردیف ششم قرار دارند.
گردشگران ایران پای ثابت صنعت گردشگری ترکیه
ایرانیان پای ثابت گردشگران خارجی ترکیه بوده اند و در سال های اخیر روند سفر ایرانیان به ترکیه
همواره رو به افزایش بوده ولی در سال جاری این روند متوقف و کمی کند شده است.
در سال 2016 حدود 1.7 میلیون ایرانی به ترکیه سفر کردند و ایرانی ها در ردیف چهارمین گروه گردشگران خارجی ترکیه بودند اما در سال 2017 میلادی با افزایشی چشمگیر بیش از 2.5 میلیون ایرانی به ترکیه سفر کردند و ایران در ردیف سومین کشور گردشگر فرست به ترکیه قرار گرفت و هموطنان ما بیش از 2.5 میلیارد دلار در این کشور هزینه کردند.
این روند در اوایل سال جاری میلادی نیز تا پایان تعطیلات نوروز ادامه یافت به طوری که ایرانیان در چهار ماه نخست سال جاری میلادی پرشمار ترین گردشگران خارجی ترکیه بودند ولی با گران‌تر شدن خدمات گردشگری و هزینه سفر ایرانیان به ترکیه در پی نوسانات نرخ ارز در کشورمان و نیز با افزایش عوارض خروج، سفر اتباع ایران به ترکیه در ماه های اخیر به شدت کاهش یافت.
عبور گردشگری از دیوار تحریم
ستاد بررسی نحوه خنثیسازی اثر تحریم آمریکا بر جریان ورود توریست خارجی به کشور، برنامه را به سازمان گردشگری پیشنهاد کرده که اجرای آن ، رشد آمار سفرها از برخی «توریست جایگزین« کشورهای منطقه به ایران را به همراه داشته است.
تحریمها تا حدودی تاثیرگذار بوده است به ویژه در زمینه پروازها و خصوصا پروازهای مستقیم به ایران که یکی از مولفههای گردشگری خارجی و توسعه این بازار است. برخی از پروازها قطع شد و برخی دیگر کاهش یافت؛ اما با این حال در سازمان میراثفرهنگی کشور از انتهای سال ۹۶ که بحث تحریمها و خروج از برجام ازسوی آمریکا مطرح شد، ستادی تشکیل شد تا روی راهکارهای مختلفی در این خصوص مطالعه و اندیشه کند.
به گزارش «دنیای اقتصاد» از جمله اقداماتی که برای رونق‌بخشی به ورود گردشگر از کشورهای منطقه تا کنون انجام شده، «لغو روادید یک‌طرفه توسط ایران یا کاهش هزینه روادید برای کشورهای مبدأ» است. مونسان در این باره تصریح کردهزینه‌های روادید کشور عراق صفر شده است و با عمان لغو روادید یک‌طرفه صورت گرفته است. نتیجه این اقدام در یک نمونه طی سه ماه نخست سال ۹۸ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۹۷ به افزایش چشمگیر ورود گردشگر از عمان به ایران انجامید به طوریکه از حدود ۲ هزار و ۷۰۰ گردشگر در بهار سال گذشته به بیش از ۱۲ هزار و ۴۰۰ نفر در بهار امسال از مبدا عمان رسیده‌ایم.
مشکلات گردشگری ایران از نظر سفیر ترکیه در تهران
ایران مناطق زیبای طبیعی و تاریخی فراوانی دارد اما امکانات اسکان آن برای جذب گردشگر خارجی فراهم نیست. دریا اورس، سفیر ترکیه در ایران با اعلام این مطلب به «دنیای اقتصاد» گفت: «ما به مردم خود توصیه کرده‌ایم که به ایران زیاد سفر کنند؛ اما واقعیت این است که ایران نسبت به ترکیه از هتل‌های کمتری برخوردار است.»
او افزود: «مثلا اگر تعداد بالایی مسافر به یکی از شهرهای ایران بروند، از نظر اسکان به مشکل برمی‌خورند. البته با این وصف سال گذشته ۴۰۰ هزار گردشگر ترکیه‌ای به ایران آمده‌اند.» سفیر ترکیه گفت: « ترکیه از سال‌های گذشته زیرساختهای حوزه گردشگری را فراهم کرده و از ۴۰ سال قبل گردشگری یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی ترکیه به حساب می‌آید، چون ما از نفت و گاز و منابع طبیعی محروم هستیم».
نتیجه: به نظر می رسد کشور ترکیه دوران سخت امنیتی خود را بعد از کودتای نافرجام 2016 و حوادث تروریستی بعد از آن را پشت سر گذاشته و با کاهش در ارزش لیر باعث شده تا دوباره گردشگری در این کشور بعد از چند سال رکود دوباره رونق بگیرد. پیش بینی می شود ترکیه تا آخر سال حدود 40 میلیون گردشگر را تجربه کند و درآمدی بالغ بر 35 میلیارد دلار را تجربه کند.
امید است ایران نیز مانند ترکیه از گردشگری که به عنوان یک اقتصاد نوظهور از آن یاد می شود نهایت استفاده را ببرد. با توجه به اینکه ایران جزو ده کشور برتر دنیا از لحاظ جاذبه های گردشگری است با قدری سرمایه گذاری دراین بخش پر سود و ایجاد زیر ساخت های خوب حمل و نقل ،اقامتی می تواند سهم خودش را از این بازار پر سود به چندین برابر بیشتر از 7 میلیون گردشگر در سال برساند و درآمدی چندین برابر بیشتر از 8 میلیارد دلار داشته باشد آن هم در وضعیتی که صادرات اصلی ترین منبع درآمدی ایران یعنی تفت به کمترین میزان خود رسیده است و ناچار است تا منابع پر سود جدیدی را جایگزین فروش نفت کند.