نرخ بهره (Interest Rate)
در سال 2020 بانک مرکزی آمریکا برای مقابله با بحران اقتصادی پیش آمده ناشی از همه گیری ویروس کرونا در فضای اقتصاد بین الملل، نرخ بهره را به نزدیک صفر رساند؛ این اقدام به منظور تشویق مردم به وام گرفتن و سرمایهگذاری بود، چرا که وقتی نرخ بهره پایین باشد، هزینه وامگیری کمتر است؛ اما چرا نرخ بهره اینقدر مهم است و چگونه بر اقتصاد تأثیر میگذارد؟
تعریف نرخ بهره
*نرخ بهره* به زبان ساده، هزینهای است که باید برای قرض گرفتن پول پرداخت شود. به عبارتی، اگر شما از بانک یا فردی وامی بگیرید، باید علاوه بر بازپرداخت مبلغ اصلی، مبلغی اضافی به عنوان بهره پرداخت کنید؛ این نرخ به درصد بیان میشود و تعیینکننده میزان سودی است که وامدهنده دریافت میکند. از سوی دیگر، اگر شما پول خود را در بانک سپردهگذاری کنید، بانک به شما بهره پرداخت میکند تا از پول شما برای وامدهی به دیگران استفاده کند.
انواع نرخ بهره
در دنیای اقتصاد، نرخ بهره به شکلهای مختلفی دیده میشود که هرکدام نقش خاصی در سیستم مالی دارند:
1. نرخ بهره وامها:
این نوع بهره زمانی اعمال میشود که افراد یا شرکتها برای خرید خانه، خودرو یا سرمایهگذاری در کسبوکار وام میگیرند. بانکها بر اساس نرخ بهره اعلامشده، میزان بازپرداخت وام را تعیین میکنند.
2. نرخ بهره سپردهها: این نوع بهره برای افرادی که پول خود را در بانکها سپردهگذاری میکنند، پرداخت میشود. بانکها برای جذب سرمایه، به سپردهگذاران بهره پرداخت میکنند.
3. نرخ بهره بینبانکی: این نرخ بهرهای است که بانکها به یکدیگر برای وامهای کوتاهمدت پرداخت میکنند. نرخ بهره بینبانکی معمولاً توسط بانک مرکزی کنترل میشود و بر سایر نرخهای بهره در اقتصاد تأثیر مستقیم دارد.
نقش بانک مرکزی در تعیین نرخ بهره
بانکهای مرکزی، مانند بانک مرکزی ایران یا فدرال رزرو آمریکا، مسئول کنترل نرخ بهره در کشور هستند. آنها با تغییر نرخ بهره به کنترل تورم، رشد اقتصادی و ایجاد تعادل در بازارها کمک میکنند؛ وقتی نرخ بهره پایین است، وام گرفتن ارزانتر میشود و افراد بیشتری تمایل به قرض گرفتن دارند، که این موضوع میتواند اقتصاد را تحریک کند؛ اما اگر نرخ بهره خیلی بالا برود، هزینه وام گرفتن زیاد شده و سرمایهگذاریها کاهش مییابد، که این امر میتواند باعث کاهش رشد اقتصادی شود.
تأثیر نرخ بهره بر زندگی روزمره
نرخ بهره تأثیرات مستقیمی بر زندگی افراد دارد؛ برای مثال، اگر شما قصد خرید خانه دارید، نرخ بهره وام مسکن نقش تعیینکنندهای در میزان اقساط ماهانه شما دارد. اگر نرخ بهره پایین باشد، میتوانید خانهای بزرگتر با اقساط کمتر بخرید؛ همچنین، نرخ بهره پایینتر مردم را تشویق به مصرف و خرید بیشتر میکند، چرا که هزینه وامهای خرید کاهش مییابد.
به عنوان مثال واقعی در دهه 2000 با کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی آمریکا، بسیاری از مردم برای خرید خانه وام گرفتند. این رونق در بازار مسکن باعث افزایش قیمت خانهها شد؛ اما وقتی نرخ بهره به ناگهان افزایش یافت، بسیاری از این وامگیرندگان قادر به پرداخت اقساط خود نبودند و این امر به بحران مالی 2008 منجر شد.
نرخ بهره و تورم
یکی از ابزارهای اصلی بانکهای مرکزی برای کنترل تورم، تنظیم نرخ بهره است؛ وقتی تورم افزایش مییابد، بانک مرکزی با بالا بردن نرخ بهره تلاش میکند تا مردم کمتر وام بگیرند و هزینهها را کاهش دهند، که این امر میتواند تورم را کنترل کند. اما اگر نرخ بهره خیلی بالا باشد، میتواند باعث رکود اقتصادی شود.
نتیجهگیری
نرخ بهره یکی از مهمترین ابزارهای اقتصادی است که به شکلگیری تصمیمهای مالی در سطح فردی و کشوری کمک میکند. از خرید خانه و خودرو گرفته تا تصمیمگیریهای بزرگ اقتصادی توسط شرکتها و دولتها، همگی تحت تأثیر تغییرات نرخ بهره هستند؛ درک اینکه چگونه نرخ بهره میتواند بر اقتصاد و زندگی روزمره تأثیر بگذارد، به ما کمک میکند تصمیمات مالی بهتری بگیریم و از فرصتهای اقتصادی به نحو احسن بهرهمند شویم.