در جلسه اول دوره بازدارندگی که در روز دوشنبه23 آبان 1403 ساعت 10 الی 12 برگزار شد جناب آقای دکتر روح الامین سعیدی سعی کردند مطالبی درباره مفهوم بازدارندگی , تاریخچه و رویکردهای آن بیان کنند.
در ابتدا ایشان به توضیح مفهوم بازدارندگی بعنوان یکی از مفاهیم مهم روابط بین الملل که در شرایط فعلی بحث مهمی نیز هست پرداختند. ایشان به تمایز بین بازدارندگی و سایر مفاهیم اشاره کردند و بازدارندگی را امری کاملا نظامی که به معنای بازداشتن طرف مقابل از اقدام نظامی با اتکای به تهدید به انتقام گیری است تعریف کردند. یعنی اگر حمله ای از سمت دشمن صورت بگیرد. بازدارندگی شکست خورده است.
همچنین ایشان بازدارندگی را یک مفهوم کاملا ذهنی و یک امر منفعلانه تعریف کردند. یعنی ما باید در ذهن دشمن این تهدید را ایجاد کنیم که نباید به ما حمله بکند وگرنه مجازات خواهد شد و انتقام خواهیم گرفت. ما اقدامی انجام نمیدهیم و استقاده منعلانه از زور میکنیم.
همچنین ایشان بازدارندگی را در زمره تعاملات راهبردی برشمردند. یعنی نتیجه کار فقط به اقدام ما بستگی ندارد, بلکه به عمل طرف مقابل هم بستگی دارد.
همچنین ایشان به عقلانی بودن کنشگران بعنوان یکی از مفروضات بازدارندگی اشاره کردند. یعنی کاری انجام نمیدهند که هزینه اش بیشتر از فایده اش باشد.
در ادامه به سه مولفه بازدارندگی پرداخته شد, سه مولفه بازدارندگی عبارت است از 1. ارتباطات: یعنی شما باید برای طرف مقابل خط قرمز ها را دقیقا مشخص کنید 2. توانمندی: یعنی طرف مقابل باید بداند شما توانمندی که میگویید را دارید 3. اعتبار, باورپذیری: این مولفه چه بسا مهم ترین مولفه بازدارندگی است. دشمن باید بداند شما جرئت اجرای تهدیدی که کرده اید را دارید. شکست بازدارندگی به معنای عدم تحقق یک یا چندتا از مولفه هاست.
دکتر سعیدی افزود مفاهیم بازدارندگی بر اساس ادبیات جنگ سرد است و طبق آن ما چهار نوع بازدارندگی داریم. در واقع دو نوع است که خود به دو نوع دیگر تقسیم میشود.. 1. بازدارندگی عمومی: هیچ تهدید مشخصی وجود ندارد و ما قصد داریم اتمسفری ایجاد کنیم که کسی جرئت حمله به ما را نداشته باشد. 2. بازدارندگی خاص: یعنی ما یک تهدید مشحص داریم و میخواهیم نسبت به آن تهدید بازدارندگی داشته باشیم ( بازدارندگی ایران نسبت به اسرائیل)
1. بازدارندگی اولیه: فقط نسبت به سرزمین خودم است. 2. بازدارندگی گسترده: چترمان را روی سر متحدان هم قرار میدهیم. یعنی حمله به متحد من در حکم حمله به من است. ولی این خط قرمز ها باید واضح به سمع و نظر طرف مقابل رسیده باشد.
اگر قرار است بازدارندگی گسترده باشد باید هزینه اش داده شود. آمریکا برای قرص کردن دل متحدانش از استراتژی سیم تله استفاده کرده بود. یعنی تعدادی از سربازانش را در مرز های متحدانش مستقر کرده بود تا با حمله دشمن آنها همان اول کشته شوند و آمریکا متعهد بشود وارد جنگ شود.
اگر بازدارندگی بین طرفین موفق شود وضعیتی بنام ثبات راهبردی بوجود می آید. یعنی هردو طرف میدانند که طرق مقابل توان انتقام گیری دارد. بنابراین موازنه بینشان ایجاد میشود همچنین نکته مهم دیگری که در بحث بازدارندگی مطرح میشود بحث آسیب پذیری است. یعنی اگر طرف مقابل احساس بکند آسیب پذیری در حمله اول بالاست احتمال حمله بسیار بالا میرود.
بهترین وضعیت برای ایران و اسرائیل این وضعیت است که هردو بدانند طرف مقابل توانایی ضربه دوم را دارند. در این وضعیت ثبات ایجاد میشود. یعنی ما برای ایجاد ثبات در منطقه باید بازدارندگی مان در برابر اسرائیل را تقویت کنیم. و عملیات های وعده صادق 1و 2 در این راستا بود. یعنی بازدارندگی ما شکست خورده بود و ما وارد فاز اجبار و وادارسازی شدیم. که باعث احیای بازدارندگی شد.
بحث آخری که دکتر سعیدی به آن اشاره کردند بحث ایدئولوژی و بازدارندگی بود. بعد از اتمام جنگ سرد بازدارندگی ادامه پیدا کرد اما ادبیات آن کاملا تغییر کرد. چون آن مولفه ها دیگر وجود نداشت. یکی از مسائل مهم همین بحث ایدئولوژی بود. یعنی آمریکا با دشمنانی مواجه بود که از منظر آمریکا کنشگران غیر عقلانی بودند و بر هیچ منطقی استوار نبودند.کسانی که از جان خودشان به راحتی میگذشتند برای آرمانی بالاتر. کسانی که پبروزی در جنگ یا مردن , هردو را پیروزی میدانستد. مسئله بعدی عدم تعلق صهیونیست ها به سرزمینی خاص و پراکنده و پنهان بودن رهبران بود.
همچنین در پس از فرمایشات دکترسعیدی تعدادی از شرکت‌کنندگان به بیان نقطه نظرات و سوالات خود پرداختند و دکتر نیز به سوالات شرکت‌کنندگان پاسخ دادند.