🔖 نشست تخصصی
«بررسی راهبرد فدراسیون روسیه در قبال طوفان الاقصی»
🗣 با حضور دکتر شعیب بهمن (کارشناس و تحلیلگر مسائل قفقاز و روسیه)
🗓 ۱۴ آبان ۱۴۰۲
گزارش جلسه در ادامه ارائه می‌شود:
گزارش نشست بررسی راهبرد فدراسیون روسیه در قبال طوفان الاقصی
با سخنرانی دکتر شعیب بهمن؛ کارشناس مسائل روسیه و قفقاز
دکتر شعیب بهمن ضمن بیان تبریک در رابطه با وقوع عملیات طوفان الاقصی فرمود:
طوفان الاقصی، یک اقدام راهبردی و استراتژیکی بود که توسط فلسطینی ها به وقوع پیوست؛ برای ارزیابی پیروز جنگ معمولا نگاه به این مسئله می شود که کدام طرف بر دیگری چیره گشته است، اما این عملیات در همان روز اول با توجه به ابعاد و شکست اطلاعاتی رژیم صهیونیستی سبب پیروزی فلسطینی‌ها پیروز شده است و رژیم صهیونیستی در حال حاضر مشغول کاستن از سنگینی شکست وارده برخورد می باشد.
در حال حاضر، ما شاهد بروز تغییر محیط نزاع در منطقه هستیم. این مسئله باعث تحت تاثیر قرار گرفتن بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای شده است. یکی از این بازیگران، روسیه است که نوع موضع گیری آن در منطقه حائز اهمیت می باشد. البته موضع گیری در روسیه در رابطه با تحولات منطقه متاثر از جنگ اوکراین، تحولات منطقه ای و جهانی است.
بررسی سیاست خاورمیانه ای روسیه:
اتحاد جماهیر شوروی در سال 1988 کشور مستقل فلسطین را به رسمیت شناخت. شوروی در زمینه حمایت از گروه‌های مقاومت فلسطین سیاستی بسیار فعال در پیش گرفته بود. بعد از فروپاشی شوروی ما شاهد یک دوره فترت بین روسیه و غرب و حل برخی از مسائل فی مابین بوده ایم. اما در دوران جنگ سرد خاورمیانه به دو بلوک شرق و غرب تقسیم شد. پس از فروپاشی، در نیمه اول دهه 90 روسیه به عنوان بازیگری تاثیرگذار در خاورمیانه شناخته نمی شد. اما در میانه سال های 94-1993 با روی کار آمدن ریابکوف و تحولات داخلی در روسیه، سیاست خارجی این کشور در خاورمیانه تا حدودی احیاء گشت. از حوالی سال 2000 با روی کار آمدن ولادیمیر پوتین، روسیه سیاست خارجی مستقلانه ای را در تعاملات خود با کشورهای منطقه (باتوجه به وقوع بیداری اسلامی در کشورهای منطقه حوالی سال های 2011) در پیش گرفت که این مسئله باعث گسترش روابط آن با کشورهایی همچون ایران و سوریه گشت. این روند در سال 2015 با ورود روسیه به درگیری ها در سوریه باعث تاثیرگذاری بیشتر این کشور بر تحولات منطقه ای شد. عدم تروریستی شناختن حماس و سایر گروه های مقاومت از سوی روسیه و محکوم کردن شهرک سازی های صهیونیست ها از دیگر موضع گیری های روس ها در این دوران می باشد. روسیه و آمریکا نسبت به بکارگیری طرح دو دولت در فلسطین اشغالی هم نظر هستند اما درمورد کم و کیف آن اختلافاتی وجود دارد. روسیه گرچه تا قبل از جنگ اوکراین روابط صمیمانه ای با رژیم صهیونیستی داشت اما تاکنون در دو برهه زمانی شاهد قطع روابط میان این دو بوده ایم.
اصول و مبانی سیاست خارجی روسیه در قبال تحولات بین المللی:
1- به طور کلی روس ها در درگیری های تعارض آمیز منطقه ای رویکرد محافظه کارانه ای درپیش گرفته و اقدام به حمایت مستقیم و رسمی از طرفین نمی کنند.
2- روس ها همواره سعی بر ایفای نقش میانجیگری و صلح طلب دارند. همانطور که در بحث طوفان الاقصی چنین سیاستی را در پیش گرفتند.
3- یکی دیگر از رویکرد های روسیه نسبت به وقایع بین المللی، تاکید بر رعایت اصول و قطعنامه های سازمان ملل متحد دارند که این مسئله به وضوح در موضع گیری روسیه نسبت به جنایات رژیم صهیونیستی در غزه قابل مشاهده می باشد.
نکته ای که حائز اهمیت می باشد، حضور جمعیت بسیاری از روس تبار هایی است که در اواخر عمر حکومت شوروی به اراضی اشغالی مهاجرت نموده بودند، به طوری که پس از زبان عبری و عربی، زبان روسی سومین زبان رایج در رژیم صهیونیستی می باشد. دست یابی برخی از روس تبار ها به پست های رد بالای حکومتی از دیگر نکات حائز اهمیت است.
روابط و تعاملات اخیر روسیه با رژیم صهیونیستی:
تکنولوژی های پیشرفته و انتقال آن ها به روسیه از تعاملات اصلی رژیم صهیونیستی با روسیه می باشد. تکنولوژی ساخت پهپاد در سال 2009 در روسیه با همکاری این رژیم صورت پذیرفت.
روسیه به رژیم صهیونیستی همواره به عنوان یک عامل توازن بخش بین خود و غرب می نگرد و همواره از لابی های یهودی در کشور های غربی برای تامین منافع خود بهره برده است.
مهم ترین اختلاف نظر روس ها با رژیم صهیونیستی، بحث گسترش روابط روسیه با ایران، حزب الله لبنان و سوریه بوده است.
پس از آغاز جنگ اوکراین روابط روسیه و رژیم صهیونیستی رو به تیرگی گرایید. تغییرات در خود رژیم همچون روی کار آمدن سیاستمداران ضد روس و نتانیاهو از دیگر عوامل سردی روابط می باشد.
سیاست روسیه نسبت به تحولات اخیر:
1- مهم ترین مسئله در این رابطه، غافلگیر شدن روسیه از این عملیات است که روسیه نسبت به برنامه ریزی حماس برای این تهاجم ابراز بی اعتنایی کرده بود.
2- روسیه نسبت به تحولات اخیر منطقه اقدام به بازی سازی بین المللی در برابر غرب نمود، ارائه طرح آتش بس به سازمان ملل که در صورت تصویب، باعث خریدن زمان برای حماس به منظور بازسازی خود می داد؛ وتو کردن قطعنامه ضد فلسطینی در شورای امنیت سازمان ملل از دیگر اقدامات روسیه است.
3- بکارگیری پروپاگاندای روسی و تشکیل کارزار رسانه ای در رابطه با جنایات صهیونیست ها در غزه، محکوم کردن حمایت آمریکا از این کشتار، رویکرد پروپاگاندای روسیه بوده است. همچنین طرح بحث انحصاری کردن حل مسئله فلسطین توسط آمریکا از دیگر موضع گیری های روسیه است. مطرح کردن ایرادات حقوق بشری نسبت به جنایات صهیونیست ها و استاندارد های دوگانه آمریکا در رابطه با این قبیل مسائل، مهم ترین رویکرد رسانه های روسی بوده است.
فرصت ها و چالش های عملیات طوفان الاقصی برای فدراسیون روسیه:
1- مهم ترین مسئله و چالشی که این عملیات در روابط روسیه و غرب ایجاد نمود، تشدید تنش ها و شکاف های بین روسیه و غرب بوده است.
2- تمرکز رسانه های غربی و پشتیبانی نظامی غرب بر این مسئله، باعث کاهش تمرکز غرب بر جنگ اوکراین شده است. این مسئله از این جهت مطرح است که به طور کلی، رژیم صهیونیستی از اهمیت بسیار بیشتری نسبت به اوکراین برای آمریکا دارد.
3- جلوگیری از روند عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با جهان عرب منجر به باز شدن بیشتر فضای اقتصادی و سیاسی کشور های عربی برای روسیه گشته است.
4- برهم خوردن توافقات مابین رژیم صهیونیستی و روسیه در خصوص عملیات های نظامی این رژیم در سوریه که می بایست با اطلاع قبلی به روسیه صورت گیرد، از دیگر پیامد های این عملیات برای روسیه بوده است.
5- تشدید یهود ستیزی در روسیه که منجر به ایجاد فضایی تعارض آمیز در جامعه روسیه بین مسلمانان و یهودیان ساکن این منطقه شده است.
6- ایفای نقشی حمایتی از سوی آمریکا نسبت به رژیم صهیونیستی و جانبداری یک جانبه به نفع رژیم توسط آمریکا، باعث بازنگری سیاست نگاه به آمریکای کشور های عربی و گرایش آن ها به گسترش روابط با روسیه شده است.
جمع بندی:
تحولات اخیر منطقه باعث شکل گیری فرصت ها جدیدی برای روسیه در حوزه افکار عمومی (کاهش توجهات نسبت به جنگ اوکراین) و فشار به غرب به منظور ارائه راه حل سیاسی برای بحران اوکراین و مجبور کردن آن به اعطای امتیازاتی به روسیه گشته است. در حوزه تقابل با غرب، دست روسیه نسبت به گذشته باز تر گشته و اهمیت سیاست ها و رویکرد های روسیه در خاورمیانه را بیشتر نموده است.
سوالات:
1- آیا ادامه نبرد در خاورمیانه به نفع روسیه می باشد (با توجه به بحران اوکراین و کاهش انتقال تسلیحات غربی به این کشور) یا نفع روسیه در ایفای نقشی میانجیگر برای حل این منازعه می باشد؟
پاسخ: نکته ای که حائز اهمیت می باشد این است که روسیه اکنون در میدان نبرد با اوکراین دست برتر را دارد، در حوزه سیاسی نیز وضعیت روسیه نسبت به غرب بهتر می باشد، زیرا کشور های غربی اکنون در نوع موضع گیری شان نسبت به بحران اوکراین دچار شکاف و عدم وحدت نظر شده اند. لذا روسیه نیاز حیاتی به ادامه یا گسترش نبرد در خاورمیانه ندارد، بلکه صرفا از این حیث که باعث کاهش تمرکز ها بر اوکراین می شود برای روسیه حائز اهمیت است.
2- رویکرد افکار عمومی درون روسیه نسبت به عملیات طوفان الاقصی چگونه است؟
پاسخ: جامعه روسیه به شکل سنتی، رویکردی ضد یهود دارد، روس ها عموما مردمی سیاسی نیستند، در بخش های مسلمان نشین این کشور موضع گیری هایی صورت گرفته اما به طور کلی جامعه روسیه موضع گیری خاصی ننموده است.
3- آیا کم و کیف روابط روسیه و اسرائیل تغییر خواهد کرد؟
پاسخ: همه چیز بستگی به تحولات منطقه، آینده جنگ و تغییراتی که رخ خواهد داد، تحولات داخلی اسرائیل که طبق پیش بینی ها سقوط دولت نتانیاهو قطعی است، دارد.