بسم الله الرحمن الرحیم
دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم
نشست تخصصی بررسی دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم به همت واحد جهاد اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد. این جلسه با حضور آقای حسین حاجیلو پژوهشگر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و با محوریت جایگاه دیپلماسی اقتصادی در اقتصاد کشور و نگاه دولت به این مساله با توجه به تاکید مقام معظم رهبری برگزار شد.
حاجیلو در مقدمه گفت:
دیپلماسی اقتصادی به خودی خود موضوعیت ندارد و درصورتی که در جهت توسعه روابط اقتصادی بین الملل و کمک به توسعه تجارت کشور قرار بگیرد قابل توجه است .ایشان افزودند: در دولت قبلی هم به این مسائل توجه می‌شد ولی دیدگاه آنان اینگونه بود که توسعه روابط اقتصادی با دیگر کشورها، حتی همسایگانمان مثل عراق را هم در گرو تعامل با کشورهای غربی می‌دانستند و همین گره زدن روابط با همسایگان به مساله برجام باعث معطلی و عقب ماندگی ما در این امر شده است. خوشبختانه دولت سیزدهم چنین نگاهی ندارند و ادعای آن را دارد که بدون گره زدن مسائل به برجام و توافقات با غربیان می تواند روابط اقتصادی با دیگر کشورها را توسعه بدهد.
این پژوهشگر اقتصادی در رابطه با اهمیت دیپلماسی اقتصادی در وضعیت فعلی ایران گفت:
تحریم‌های نفتی، ارزی و کالایی از مهم‌ترین دلایل توجه ایران به این مساله می‌باشد و تا قبل از شدت گرفتن تحریم‌ها این ضرورت احساس نمی‌شد. درنتیجه با توجه به حصر اقتصادی و نیازمندی‌های داخل، بهترین راه حل برای کم کردن فشار اقتصادی، توسعه تجارت از طریق دیپلماسی اقتصادی پویا می‌باشد.
همچنین افزود:
با توجه به موقعیت خاص و ظرفیت‌های بیشمار کشور توانسته‌ایم در مدت زمان بسیار کوتاهی مقدارصادرات غیر نفتی خود را به حدود 40میلیارد دلار در سال برسانیم اما در مقایسه با کشور ترکیه که از لحاظ ظرفیت‌های اقتصادی در سطح ما می‌باشد و سالانه 175میلیارد دلار صادرات غیر نفتی دارد بسیار عقب‌تر هستیم. درتمامی روابط اقتصادی این اصل مورد تاکید است که اولویت در توسعه روابط با کشورهای همسایه می‌باشد که از لحاظ مختلف همچون هزینه ترانزیتی، ژئوپلیتیک، استراتژیک و… قابل توجیه می‌باشد.
ایشان در رابطه با تولیت دیپلماسی اقتصادی در کشور خاطر نشان کرد:
متسفانه در چیدمان دولتی و حکومتی هیچ جایگاه تخصصی برای این امر تعبیه نشده و امور مربوط به توسعه تجارت و روابط بین المللی اقتصادی، در تعداد زیادی از نهادهای دولتی-حکومتی و بخش خصوصی پراکنده شده و همین عدم فرماندهی واحد منجر به اخلال و کاستی هایی در این زمینه شده است. برای مثال در زمینه ممنوعیت صادرات و واردات و سیاست گذاری‌های تعرفه‌ای یا پیمان‌های تجاری و رفع موانع و … شاهد آن هستیم که عدم هماهنگی دستگاه‌های مختلف منجر به مشکلاتی می‌شود که با یک جلسه هماهنگی به راحتی رفع می‌شوند اما به دلیل عدم توجه به این امر دچار عقب ماندگی شده‌ایم و اگر دولت آینده خواهان پیشرفت در توسعه تجارت هست باید به آن توجه کند. بارها شاهد این بوده‌ایم که ممنوعیت صادرات یک کالا آسیب جدی به تجارت خارجی وارد کرده است درحالی که ممنوعیت صادرات برای آن کالا چندان ضرورتی هم نداشته است.
حاجیلو خاطر نشان کرد:
در شرایط فعلی به خاطر حمایت‌های ایران از عراق و سوریه و پیوند سیاسی و فرهنگی که بین این کشورها و ایران وجود دارد، این دو کشور آماده‌ترین و دردسترس‌ترین کشورهایی هستند که باید به طور ویژه به آنها پرداخته شود و نفوذ اقتصادی ایران در عراق و سوریه ازفرصت‌های طلایی می‌باشد ولی رقبای زیادی وارد این بازی شده‌اند و کشورهای متخاصم مثل ترکیه، عربستان و امارات حجم بزرگی از بازار سوریه را اشغال کرده‌اند.
همچنین درباره توسعه اقتصادی اضافه کرد:
درسال‌های اخیر شاهد شکل گیری “ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران و سوریه”بوده‌ایم که توسط نیروی قدس تشکیل شده است ولی به دلیل کم‌کاری مسئولان امر و نبود برنامه‌ریزی دقیق، این ستاد عملکرد مناسبی نداشته است و نیازمند تغیرات ساختاری زیادی می‌باشد. ایشان این نکته را تاکید کردند که عراق و سوریه دروازه و گام اصلی ایران برای توسعه روابط اقتصادی با دیگر کشورها می‌باشد و اگرایران بتواند در تو سعه تجارت با این دو کشور حوزه مقاوت موفق باشد، در دیگرکشورها هم توفیق خواهد داشت ولی اگر این امر انجام نشود در دیگر کشورها هم موفقیتی کسب نخواهیم کرد.نکته دیگر انفعال دیپلماسی کشور در بحث رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی می‌باشد. در این زمینه دو بحث وجود دارد یکی کیفیت حضور رایزن‌ها و دیگر تعداد رایزن‌های بازرگانی ایران.دولت قبل کمبود بودجه را دلیل کاهش تعداد رایزن‌ها دانسته است؛ درصورتی که اگر رایزن‌ها کارشان را به درستی انجام دهند، شاهد ارزآوری و تولید ثروت خواهیم بود؛ در واقع حضور رایزن باید به وضوح درآمدزا باشد نه هزینه‌زا. باید دولت جدید به نظارت و تعریف ماموریت و ارزیابی مقطعی رایزن ها توجه کند تا شاهد بهبود وضعیت باشیم.
همچنین در پاسخ مربوط به مبادلات مالی و مشکلات ناشی از تحریم‌ها گفت:
در صورتی که در یک محصول دست برتر را داشته باشیم متقاضیان می‌توانند تحت شرایط غیرمتعارف پرداخت‌ها را انجام دهند که در برخی موارد مثل صادرات انرژی به عراق شاهد آن بوده‌ایم . ایشان همچنین به استفاده از ساز و کار تهاتری که در گذشته در همکاری در ترکمنستان از آن بهره بردیم اشاره کرده و گفتند از این طریق سالانه 700میلیون دلار درآمد نصیب ایران می شد که با بی توجهی دولت قبل این فرصت را از دست دادیم و موجبات ناراحتی این کشور همسایه را هم فراهم کردیم.
ایشان پیمان‌های پولی دوجانبه و استفاده از ظرفیت پرداخت چینی (سی ای پی اس) را هم از دیگر راهکارهای جمهوری اسلامی برای بحث تبادلات مالی برشمردند.
ایشان در جمع بندی گفت:
حوزه توسعه تجارت اکنون یک حوزه استراتژیک است و جایی برای خطا نمانده است. بنده پیشنهاد می‌کنم برای توسعه هرچه سریع‌تر در تجارت بین الملل یک ستاد فرادستگاهی تشکیل شده و مدیری جهادی و باتجربه برای آن در نظر گرفته شود و مجلس و دولت ما به شکل کمی و دقیق و به صورت ماهانه، فعالیت‌های این ستاد را مورد ارزیابی قرار داده و اجازه معطل ماندن ماموریت های مهم تجارت بین‌الملل را ندهند.