در سال‌های اخیر با سقوط هواپیماهای روسی توپولوف در ایران، فضای سنگینی علیه صنعت هواپیمایی روسیه به وجود آمده و نگاه مردم به هواپیماهای روسی بسیار منفی و بدبینانه شده است. اما بررسی تلفات سوانح هوایی مسافری در سال‌های بعد از انقلاب، نشان می‌دهد که تقریبا تعداد کشته‌شدگان به وسیله هواپیمای روسی توپولوف، با هواپیماهای غربی بوئینگ و فوکر برابری می‌کند و میزان هریک حدود 450 نفر است. در حالی که جو ایجاد شده علیه توپولوف روسیه، هیچگاه علیه شرکت‌های آمریکایی ایجاد نشد. این فضای ذهنی علیه هواپیماهای روسی باعث شد که در سال‌های اخیر، ایران اقبالی به خرید هواپیما از روسیه نشان ندهد و ظرفیت‌های روسیه در این زمینه به فراموشی سپرده شود.
شرکت هواپیما سازی سوخوی روسیه اخیرا هواپیمای پیشرفته‌ای تحت عنوان سوپرجت 100 ساخته است و در ماه‌های گذشته به ویژه پس از اجرای برجام، برخی مقامات روس برای فروش این هواپیما به ایران اعلام آمادگی کردند. سوپرجت 100، هواپیمای صد نفره‌ای است که سطوح فرامین هواپیما توسط فرمان‌های الکترونیکی هدایت می‌شوند و در نتیجه با کمترین میزان فشار بر خلبان، بیشترین میزان دقت را دارد.
این هواپیما محصول همکاری مجموعه‌ای از صنایع هواپیمایی غرب و شرق است و تمامی سازندگان قطعات اصلی آن مثل موتورهای فرود، سامانه‌های الکترونیکی و دیگر قطعات توسط کمپانی‌های معروف آمریکایی و اروپایی مانند Sutton، Goodrich و… هستند. براساس مشخصات اعلام شده، این هواپیما هیچ تفاوتی با دیگر هواپیماهای ساخته شده در غرب ندارد و با توجه به تعداد صندلی ها، قدرت موتور و همچنین فرکانس‌های مختلف می تواند در تمامی فرودگاه های ایران با وضعیت جغرافیایی متفاوت تا سقف 6 پرواز در روز فعالیت کند. روسیه از هفت سال پیش به بهره برداری از این نوع هواپیما می پردازد و تا کنون سفارش ساخت 197 فروند سوخو سوپرجت 100 داده شده که 49 فروند آن ساخته شده و در اختیار شرکت‌های هوایی روسی و کشورهای مختلف قرار گرفته است.
با توجه به اتفاقی که در قرارداد ایران با بوئینگ و ایرباس افتاد سوپرجت سوخو 100 یک از بهترین گزینه برای جایگزین کردن هواپیماهای کهنه ناوگان هواپیمایی ایران به حساب می‌آید اما مذاکرات در این زمینه تاکنون پیشرفت قابل توجهی نداشته است، چرا که از یک طرف بیش از 10 درصد قطعات این هواپیما آمریکایی است و باید برای صادرات آن از آمریکا مجوز گرفت و از طرفی نگاه مسئولین به این صنعت چندان مثبت نیست و تلاش زیادی را در جهت به ثمر رسیدن توافقات نمی‌کنند. هرچند که روسیه با تولید آن 10 درصد قطعات خارجی در داخل کشورش، مورد اول را حل کرده است.
عدم استقبال ایران از صنعت هواپیمایی روسیه باعث موضع‌گیری سفیر این کشور در ایران شد. لوان جاگاریان بعد از برجام گفته است: « ما برای فروش سوخو سوپرجت 100 اعلام آمادگی کردیم و اگر طرف ایرانی هم مایل باشد مشکلی نخواهد بود، البته طرف ایرانی ترجیح می‌دهد بوئینگ، ایرباس یا ATR بخرد. ما خیلی به لغو شدن تحریم‌های علیه ایران کمک کردیم و انتظار داشتیم که ایران به‌جای خرید از کشورهای تحریم‌کننده از کشورهایی که کمک کردند تحریم‌ها لغو شود، خرید کند».
هرچند اخیرا شرکت های هواپیمایی آسمان و ایران‌ایرتور و مقامات وزارت حمل و نقل روسیه در نمایشگاه هوایی اورآسیا 2018 در آنتالیا، سفارش خرید 40 فروند هواپیمای مسافربری روسی سوخو-100 را امضا کردند ، اما این تعداد کافی نیست و 50 درصد ناوگان هوایی ایران فرسوده است که نیارمند تعویض هستند. گفتنی است شرکت ایران‌ایر پس از توافق برجام، قرارداد خرید 200 هواپیما با تولیدکنندگانی از قبیل بوئینگ را امضا کرد، اما به دلیل برخی محدودیت‌ها مانند ممانعت آمریکا و عدم تامین فاینانس، این هواپیماها به ایران وارد نشده است.5
در انتها لازم است به این نکته تاکید شود که نگارنده به هیچ وجه نگاه جانبدارانه به روسیه یا هر کشور دیگری نداشته و دغدغه این است که به بهانه توجه به ظرفیت‌های اقتصادی غرب، از سایر ظرفیت‌های اقتصادی، در عرصه بین‌الملل غفلت نشود؛ غفلتی که حاصل عدم شناخت برخی از مدیران و مسئولان کشور نسبت به ظرفیت‌های دیگر کشورها، به ویژه روسیه، است.
نویسنده: علی اکبر محمدی