نشست تخصصی بررسی فرصت های اقتصادی و سیاسی سازمان همکاری های شانگهای به همت واحد جهاد اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) و با حضورمهدی خورسند کارشناس مسائل چین و اوراسیا برگزار شد.
دکتر خورسند در ابتدا فرمودند که پیوستن ایران به این سازمان دائمی نشده است و فعلا توانستهایم رضایت همه اعضا که از شروط دائمی شدن است را بپذیریم ومدتی باید صرف شود تا ایران و اعضای سازمان بتوانند خود را از لحاظ اقتصادی و امنیتی با شروط تعیینشده متقابل انطباق بدهند و بعد از آن به طور رسمی عضو دائمی این سازمان که صاحب 20% از خشکی های زمین و جمعیتی حدود 3میلیارد نفرمیباشد، خواهیم بود.
در مورد تاریخچه سازمان فرمودند که، مبدا پیدایش این سازمان در زمان شوروی و بعد از اختلافات مرزی که بین چین و جمهوریهای شوروی رخ داده بود، میباشد و این سازمان همکاری امنیتی برای اتحاد نسبی و جلوگیری از تنازعات بین چین و جمهوری های هم مرز شکل گرفت؛ بعد از فروپاشی شوروی همکاری اعضای این سازمان ادامه یافت و با عضویت روسیه اهداف دیگری مثل مبارزه با تجزیه طلبی، منازعات نظامی، افراطیگری، تروریسم، مهاجرتها و همچنین مسائل اقتصادی هم دنبال شد.
اما در طول سالیان شاهد آن بودهایم که کشورهای غربی اتهام تشکیل ناتو شرقی و ایجاد مخاطرات برای جامعه جهانی را به این سازمان زدهاند که سازمان در پاسخ ادعا کرده است که اهداف اقتصادی دارد وهدف دیگر پاسداری از مرزهای اعضای سازمان است، همچنین با اضافه شدن کشورهای پاکستان و هند به این سازمان رسما به یک سازمان اقتصادی تبدیل شده است.
هچنین افزودند که ایران از سال 2005عضو ناظر در این سازمان بوده است و لازم بوده است که برای عضویت در این سازمان پروسهای طولانی را بگذراند و بتواند رضایت همه اعضای دائمی را کسب کند که متأسفانه با توجه به سیاستهای غربگرایانه دولت قبلی در این امر دچار تعلل شدیم در صورتی که بیشتر کشور های عضو این سازمان از حوزه تمدنی ایران بزرگ میباشند و با عضویت ایران موافق بودهاند و با توجه به جایگاه ایران و موقعیت ژئوپلیتیک و منابع عظیم ایران اگر بتوانیم با استراتژی صحیح و مقتدرانه وارد این سازمان بشویم برکات زیادی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد.
ایشان در پاسخ به این سوال که [ آیا با نپذیرفتن (FATF) و تحریم های آمریکا میتوانیم استفادهای از این موقعیت داشته باشیم یا خیر؟]فرمودند که از شروط پیوستن به این سازمان عدم تحریمهای بینالمللی سازمان ملل میباشد که خوشبختانه در حال حاضر ایران شامل آنها نمیشود و مساله (FATF) مساله بزرگی نیست و پذیرفته شدن ایران بدون عضویت در (FATF) گواهی بر عدم تاثیراین کنوانسیون در روابط اعضای این سازمان است.
همچنین ایشان افزودند که امروزه جهان در حال گزار از تک قطبی بودن سیاسی دنیا است و بالطبع اقتصاد جهان هم در حال گزار از تک قطبی بودن به سمت چند قطبی شدن است و اینکه ما خودخواسته خود را در وارد این قراردادهای دست و پاگیر کنیم صحیح نیست و تنها هدف از بنای پیمان (FATF) تثبیت هژمونی و ایدئولوژی غربیان در اقتصاد کشورهای مستقل است ؛امروزآمریکا قدرت برتر دنیا نیست و لزومی ندارد خود را در بازی قرار بدهیم که غربیان برای ما تصمیمسازی کنند، ما شاهد آن هستیم که اعضای پیمان بریکس بیش از پنجاه درصد مبادلات اقتصادی خود را با ارزهای ملی انجام میدهند و مشکلی هم از این بابت ندارند.
ایشان به کم کاری مسئولین اشاره کردند و فرمودند بزرگنمایی و گره زدن روابط اقتصادی به این مسائل سر پوشی بر کمکاری و عدم تدبیر دولتیان بوده وگرنه راه های بیشماری برای دور زدن تحریم ها و از بین بردن محدودیت ها وجود دارد که روابط اقتصادی فعلی ما با کشورهای همسایه و کشورهایی مثل چین و روسیه و هند گواه آن است.
دکتر خورسند افزودند که غلتیدن در دامن شرق از ترس هژمونی غربی کار اشتباهی است، ما باید یک تعادل در نگاه به غرب و شرق ایجاد کنیم که از این توازن بتوانیم کسب سود کنیم ؛ باید با استفاده از ظرفیتهای داخلی مان اهرم قدرت ایجاد کنیم ،برای مثال ایران با هزینه بالا توانسته امنیت بیافریند و غرب و شرق به راحتی و به رایگان از این امنیت منطقه ای استفاده های اقتصادی کرده اند و به نوعی سوء استفاده می کنند ما باید شرایط را طوری تغییر بدهیم که از نتایج این امنیتی که آفریده ایم برای خودمان فایده بیافرینیم.
ایشان فرمودند روابط بین کشور ها درگرو منافع آنهاست و هیچ‌گاه شاهد دوستی دائمی و دشمنی دائمی کشورها نیستیم و بالطبع چین و روسیه و دیگر کشورهای شرقی هم دوستان دائمی ایران نیستند و ما باید روابط را طوری بچینیم که بتوانیم ازاین اشتراکات بیشترین سود را ببریم . همچنین فرمودند سیاست غلطی که در دولتهای قبلی وجود داشته این بوده که از روابط با شرقیان به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت دررابطه با غربیان استفاده میشد که باعث شد نتوانیم با هر دو جبهه رابطه، استراتژیک داشته باشیم.
ایشان خاطر نشان کردند که متأسفانه تاکنون در وزن دهی به غرب شرق عملکرد صحیحی نداشته‌ایم؛ برای مثال ما در برهه ای از زمان تمام اقتصاد خود را به برجام گره زدیم در صورتی که برجام ماهیت امنیتی داشت و بنای آن ربطی به اقتصاد نداشته است. ایشان به اشتباهات فاحش دولت قبل در تعامل با دیگر کشورها از رفتارهای غیر دیپلماتیک با سران کشور های شرقی تا عدم جهتگیری صحیح ایران در اتفاقات منطقه. برای مثال شاهد آن بودیم دستگاه سیاست خارجی ایران در منازعه قره باغ 2020 با وجود آنکه این جنگ در پشت مرزهای ایران اتفاق افتاد؛ رفتار و کنش مناسبی از خود نشان ندادند به طوری که ایران هیچ جایگاهی در آتش بس، مفاد آتش بس و… نداشت؛ در صورتی که ما باید یکی از مهمترین کنشگران در این منازعه میبودیم.
ایشان تاکید کردند که درحال حاضر هم ما ظرفیتهای زیادی برای نقشآفرینی و موضعگیری و فایده آفرینی و کسب سود در سازمان همکاریهای شانگهای داریم که اگر به درستی از آنها استفاده نکنیم می‌تواند نتیجه عکس بدهد.
این کارشناس مسائل سیاسی در پاسخ به سوال در مورد اولویت کنش‌های ایران در گام بعدی و برای بهره برداری سریعتر از این عضویت فرمودند:
باید هرچه سریعتر روابط اقتصادیمان را با کشورهای همسایه عضو این سازمان افزایش بدهیم و از قراردادهای اقتصادی که رییس جمهور ایران و تاجیکستان در دوشنبه امضا کردند اظهار امیدواری کردند و تاکید کردند که ما باید از بخش خصوصی توانمندی استفاده کنیم که بتواند سیاستهای نظام در جهت ایجاد ارزش افزوده در روابط تجاری با همسایگان و اعضای سازمان را اجرا کند و فرمودند خوشبختانه در بخش خصوصی افراد زیادی از دلبستگان به نظام وجود دارند که توانایی انجام فعالیتهای اقتصادی بزرگی را دارند و برخی هایشان تجربههای گرانبهایی را هم کسب کرده اند، اما متأسفانه در دولتهای قبلی خصوصی سازی به درستی اجرا نشد و فرصت فعالیت به آنها داده نشده است و ما باید از این ظرفیت بهترین استفاده را ببریم.
همچنین ایشان دو موضوع کریدورهای ترانزیتی و استفاده از ظرفیتهای گردشگری را از اولویتهای اقتصادی ایران دانستند و خاطر نشان کردند که متأسفانه کشورهایی مثل ترکیه در حال ساختن کریدورهایی در خارج از مرز ایران هستند و میخواهند این فرصت را از ایران بگیرند و ما باید هر چه سریعتر با ایجاد این کریدور ها آن را به یک موضع قدرت برای خودمان ایجاد کنیم که در این صورت علاوه بر درامد زایی ارزی، توانستهایم کشورهای مختلف را به خودمان محتاج کرده و بخشی از تحریم ها را خنثی کنیم، ایشان فرمودند با وابستگی کشورهای صادر کننده به کریدور ایران آنان همواره از حقوق امنیتی ایران دفاع خواهند کرد که انتفاعات زیادی را برای ایران به همراه دارد.
ایشان در باب ظرفیتهای گردشگری، ایران را یک منطقه خاص با ظرفیتهای مختلف دانستند و فرمودند راههای زیادی برای دور زدن تحریمهای گردشگری که برای ایران اعمال شده وجود دارد.
در پایان فرمودند که ما در چهل سال اخیر هزینههای زیادی برای ایجاد امنیت در این منطقه دادهایم و حال میتوانیم با استراتژی صحیح مقداری از این هزینه ها را کاهش بدهیم و فرمودند بسیاری از کشورهای این سازمان مربوط به حوزه تمدنی ایران باستان میباشند که خواهان برقراری روابط عمیق با ما هستند و ما باید از این ظرفیت برای توسعه نفوذ فرهنگی و اقتصادی خودمان استفاده کنیم و باید به دیپلماسی اقتصادی و فعال کردن آن در کشوهای عضو این سازمان بها بدهیم.